تلفیق احساسات ناهمگون و متضاد (گروتسک) در طنز و مطایبه (نمونة مورد مطالعه: کاریکلماتورهای پرویز شاپور)

گروتسک  (Grotesque)مفهوم، فن یا سبکی در هنر و ادبیات است که در آن ادیب یا هنرمند تلاش می‌کند دو حس ناسازگار ترس (دلهره یا انزجار) و خنده (طنز و مطایبه) را هم زمان به مخاطب خویش القا کند. این مفهوم امروزه توصیف کنندة دنیای پریشان و از خود بیگانه است؛ یعنی دیدن دنیای آشنا از چشم اندازی بس عجیب که آن را ترسناک و مضحک جلوه می‌دهد. بارزترین ویژگی‌هایی که یک اثر را گروتسک می‌سازد، عبارت است از: ناهماهنگی، افراط و اغراق، نابهنجاری و خنده‌آوری و ترسناکی. گروتسک از این نظر که نوعی تمسخر فیلسوفانۀ ناهنجاری‌هاست کارکردی شبیه به طنز دارد؛ امّا یکی از مهمترین شاخه‌های هنر و ادبیات که گروتسک به آن راه یافته است، طنز و مطایبه است که یکی ازگونه‌های آن را «کاریکلماتور» تشکیل می‌دهد. کاریکلماتور گونه‌ای نثر کوتاه، موجز، ساده و طنزآمیز است که با نگرشی متفاوت به دنیا و پدیده‌های پیرامون به قصد برجسته‌سازی توجه می‌کند. گروتسک در کاریکلماتورها؛ بخصوص کاریکلماتورهای پیشرو این سبک، یعنی پرویز شاپور، نمود ویژه‌ای دارد. گروتسک در کاریکلماتورها بیشتر زادۀ دو عنصر تناقض (ناهماهنگی) و اغراق و افراط است و کیفیت تصویری عجیب، ترسناک و مضحکی به آن می‌بخشد. از مهم‌ترین شگردهای گروتسک در کاریکلماتورها می‌توان بهدر هم ریختگی، ادغام سطوح، اغراق، دگردیسی و بهره‌گیری از همزاد و متضاد اشاره کرد. این پژوهش با روشی توصیفی- تحلیلی به شناخت و بررسی مفاهیم گروتسک، چگونگی بروز و مضامین آن در کاریکلماتورها با ارائة شواهدی، پرداخته است.